İşveren tarafından bildirim yapılmadan iş akdi haklı nedenle derhal feshedilebilir. İş Kanunu bu durumu “Bildirimsiz Fesih” olarak tanımlamıştır. Fakat bu hak bazı durumlarda ise işçiye de tanınmıştır. İş akdinin bu yolla feshinin amacı, işyeri veya iş şartlarında belirli nedenlerin ortaya çıkması sonucunda akdi sürdürmesi kendisinden haklı bir şekilde beklenemeyecek olan tarafın iş akdinden tek taraflı irade beyanı ile kurtulmasına olanak sağlamaktır. İş akdinin bildirimsiz olarak feshine imkân veren haklı sebeplerin ortaya çıkması durumunda iş akdi kendiliğinden sona ermez. İş akdini fesih hakkı kazanan taraf, bu sebeple sona erdirmesi gerekmektedir. İş akdinin feshi işlemi herhangi bir bildirime ve süreye tabi değildir. Kanun bu hakkı akdi devam ettiremeyecek tarafın herhangi bir süreyi (ihbar süresi gibi) beklemek zorunda olmadan derhal fesih etmesi için tanımıştır. İş Kanunu’nda bu hak İşverene sınırlı sayıdaki bazı sebeplerle verilmiştir.
KANUNİ DAYANAK – 4857 SAYILI İŞ KANUNU
İşverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı
Madde 25 - Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
I- Sağlık sebepleri:
a) İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa veya sakatlığa uğraması halinde, bu sebeple doğacak devamsızlığın ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla sürmesi.
b) İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda.
(a) alt bendinde sayılan sebepler dışında işçinin hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işveren için iş sözleşmesini bildirimsiz fesih hakkı; belirtilen hallerin işçinin işyerindeki çalışma süresine göre 17 nci maddedeki bildirim sürelerini altı hafta aşmasından sonra doğar. Doğum ve gebelik hallerinde bu süre 74 üncü maddedeki sürenin bitiminde başlar. Ancak işçinin iş sözleşmesinin askıda kalması nedeniyle işine gidemediği süreler için ücret işlemez.
II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
a) İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
b) İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.
c) İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
d) İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması veya 84 üncü maddeye aykırı hareket etmesi.
e) İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
f) İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
g) İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
h) İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
III- Zorlayıcı sebepler:
İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması.
IV- İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17 nci maddedeki bildirim süresini aşması.
İşçi feshin yukarıdaki bentlerde öngörülen sebeplere uygun olmadığı iddiası ile 18, 20 ve 21 inci madde hükümleri çerçevesinde yargı yoluna başvurabilir.
Derhal fesih hakkını kullanma süresi
Madde 26 - 24 ve 25 inci maddelerde gösterilen ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi veya işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz. Ancak işçinin olayda maddi çıkar sağlaması halinde bir yıllık süre uygulanmaz.
Bu haller sebebiyle işçi yahut işverenden iş sözleşmesini yukarıdaki fıkrada öngörülen süre içinde feshedenlerin diğer taraftan tazminat hakları saklıdır.
Konuları kısaca irdeleyecek olursak;
1. SAĞLIK SEBEPLERİ
a) İşçinin Kendi Kastından Kaynaklanan Sebeplerle Hastalanması veya Sakatlanması
İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa veya sakatlığa uğraması sonucunda ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla doğacak devamsızlığa uğraması durumunda iş akdi, işveren tarafından bildirimsiz olarak feshedilebilmektedir.
İşçinin KASTI olması gerekir. Örnek vermek gerekirse Alkollü olarak trafiğe çıkan bir işçi kaza yaptığı ve bu kanundaki sürelerde işe gelmediği takdirde işveren iş akdini bildirimsiz bir şekilde feshedebilecektir.
Burada dikkat edilecek husus bir aylık sürenin takvim ayı anlamında olmamasıdır. Bir aylık süre işçinin işe gelmediği son günden geriye doğru 30 gün hesap edilir. Bu süre içerisinde ard arda üç iş günü veya toplamda beş iş günü işe gelmeme şartı aranır.
b)İşçinin Tedavi Edilemeyecek Bir Hastalığa Tutulması
İşçinin tedavi edilemeyecek nitelikte hastalığa tutulduğunun ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun sağlık kurulunca saptanması durumunda işverenin iş akdini bildirimsiz olarak feshetme hakkı bulunmaktadır.
Kanunda herhangi bir kast ya da kusurdan söz edilmemiştir. Dolayısıyla işveren işçinin kusuru olup olmadığına bakmaksızın işçi için bu tür bir rapor alındığında iş akdini bildirimsiz feshedebilir.
c) İşçinin Kusuru Bulunmaksızın Hastalık veya Kazaya Uğraması, Gebelik ve Doğum Nedeniyle Devamsızlıkta Bulunması
İşçinin kusuru bulunmaksızın hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi nedenlerle işe gelemeyerek devamsızlık yapması durumunda, iş akdi işveren tarafından bildirimsiz olarak feshedilebilir. Kanun bunun için, işçinin işyerindeki çalışma süresine göre belirlenen ve İş Yasası’nın 17. maddesinde düzenlenen bildirim sürelerini altı hafta aşmayı şart koşmuştur.
Kanun maddesinde geçen altı haftalık süre, doğum ve gebelik hallerinde İş Kanunu Madde 74’te belirtilen doğumdan önce sekiz hafta ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık sürenin sonundan itibaren hesaplanır. Kanun doğum ve gebelik hallerini istisna tutmuş fakat bu hallerde işçinin herhangi bir ücret isteyemeyeceğini de belirtmiştir.
2. AHLAK VE İYİ NİYET KURALLARINA UYMAYAN HALLER VE BENZERLERİ
a) İşçinin İşvereni Yanıltarak İş Akdinin Kurulması
İş akdi yapılırken iş akdinin için olmazsa olmaz olan konular yani akdin esaslı noktaları hakkında gerekli vasıf veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, veya gerçeğe aykırı olarak çeşitli bilgiler ve/veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması durumunda işveren iş akdini bildirimsiz olarak feshedebilir.
Örnek verecek olursak bir firmada şoförlük kadrosuna başvuran kişinin ehliyeti olmamasına rağmen ehliyetinin olduğunu söylemesi durumudur. Bu durum ortaya çıktığı anda işveren iş akdini bildirimsiz olarak feshedebilir.
b) İşçinin İşverenin veya Ailesinin Şeref ve Namusunu Zedeleyecek Söz ya da Davranışlarda Bulunması
Kanun işçinin, işveren veya bunların aile üyelerinden herhangi birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması, veya işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması durumunda işverenin iş akdini bildirimsiz olarak feshetme hakkını tanımıştır.
c) İşçinin İşverenin Başka Bir İşçisine Cinsel Tacizde Bulunması
İşçinin işyerindeki herhangi bir işçiye cinsel tacizde bulunması durumunda işverenin iş akdini bildirimsiz olarak feshetme hakkı bulunmaktadır.
d) İşçinin İşveren veya Ailesinden Herhangi Birine Sataşmada Bulunması
İşçinin işverene veya onun ailesi üyelerinden birine veya işverenin başka işçisine sataşması durumunda işverenin iş sözleşmesini bildirimsiz olarak feshetme hakkı bulunmaktadır.
KANUNİ DAYANAK – 4857 SAYILI İŞ KANUNU
İşverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı
Madde 25 - Süresi belirli olsun veya olmasın işveren, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:
I- Sağlık sebepleri:
a) İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa veya sakatlığa uğraması halinde, bu sebeple doğacak devamsızlığın ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla sürmesi.
b) İşçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması durumunda.
(a) alt bendinde sayılan sebepler dışında işçinin hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işveren için iş sözleşmesini bildirimsiz fesih hakkı; belirtilen hallerin işçinin işyerindeki çalışma süresine göre 17 nci maddedeki bildirim sürelerini altı hafta aşmasından sonra doğar. Doğum ve gebelik hallerinde bu süre 74 üncü maddedeki sürenin bitiminde başlar. Ancak işçinin iş sözleşmesinin askıda kalması nedeniyle işine gidemediği süreler için ücret işlemez.
II- Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:
a) İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.
b) İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.
c) İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.
d) İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması veya 84 üncü maddeye aykırı hareket etmesi.
e) İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
f) İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.
g) İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
h) İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
III- Zorlayıcı sebepler:
İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması.
IV- İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17 nci maddedeki bildirim süresini aşması.
İşçi feshin yukarıdaki bentlerde öngörülen sebeplere uygun olmadığı iddiası ile 18, 20 ve 21 inci madde hükümleri çerçevesinde yargı yoluna başvurabilir.
Derhal fesih hakkını kullanma süresi
Madde 26 - 24 ve 25 inci maddelerde gösterilen ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan hallere dayanarak işçi veya işveren için tanınmış olan sözleşmeyi fesih yetkisi, iki taraftan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamaz. Ancak işçinin olayda maddi çıkar sağlaması halinde bir yıllık süre uygulanmaz.
Bu haller sebebiyle işçi yahut işverenden iş sözleşmesini yukarıdaki fıkrada öngörülen süre içinde feshedenlerin diğer taraftan tazminat hakları saklıdır.
Konuları kısaca irdeleyecek olursak;
1. SAĞLIK SEBEPLERİ
a) İşçinin Kendi Kastından Kaynaklanan Sebeplerle Hastalanması veya Sakatlanması
İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa veya sakatlığa uğraması sonucunda ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla doğacak devamsızlığa uğraması durumunda iş akdi, işveren tarafından bildirimsiz olarak feshedilebilmektedir.
İşçinin KASTI olması gerekir. Örnek vermek gerekirse Alkollü olarak trafiğe çıkan bir işçi kaza yaptığı ve bu kanundaki sürelerde işe gelmediği takdirde işveren iş akdini bildirimsiz bir şekilde feshedebilecektir.
Burada dikkat edilecek husus bir aylık sürenin takvim ayı anlamında olmamasıdır. Bir aylık süre işçinin işe gelmediği son günden geriye doğru 30 gün hesap edilir. Bu süre içerisinde ard arda üç iş günü veya toplamda beş iş günü işe gelmeme şartı aranır.
b)İşçinin Tedavi Edilemeyecek Bir Hastalığa Tutulması
İşçinin tedavi edilemeyecek nitelikte hastalığa tutulduğunun ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun sağlık kurulunca saptanması durumunda işverenin iş akdini bildirimsiz olarak feshetme hakkı bulunmaktadır.
Kanunda herhangi bir kast ya da kusurdan söz edilmemiştir. Dolayısıyla işveren işçinin kusuru olup olmadığına bakmaksızın işçi için bu tür bir rapor alındığında iş akdini bildirimsiz feshedebilir.
c) İşçinin Kusuru Bulunmaksızın Hastalık veya Kazaya Uğraması, Gebelik ve Doğum Nedeniyle Devamsızlıkta Bulunması
İşçinin kusuru bulunmaksızın hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi nedenlerle işe gelemeyerek devamsızlık yapması durumunda, iş akdi işveren tarafından bildirimsiz olarak feshedilebilir. Kanun bunun için, işçinin işyerindeki çalışma süresine göre belirlenen ve İş Yasası’nın 17. maddesinde düzenlenen bildirim sürelerini altı hafta aşmayı şart koşmuştur.
Kanun maddesinde geçen altı haftalık süre, doğum ve gebelik hallerinde İş Kanunu Madde 74’te belirtilen doğumdan önce sekiz hafta ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam on altı haftalık sürenin sonundan itibaren hesaplanır. Kanun doğum ve gebelik hallerini istisna tutmuş fakat bu hallerde işçinin herhangi bir ücret isteyemeyeceğini de belirtmiştir.
2. AHLAK VE İYİ NİYET KURALLARINA UYMAYAN HALLER VE BENZERLERİ
a) İşçinin İşvereni Yanıltarak İş Akdinin Kurulması
İş akdi yapılırken iş akdinin için olmazsa olmaz olan konular yani akdin esaslı noktaları hakkında gerekli vasıf veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, veya gerçeğe aykırı olarak çeşitli bilgiler ve/veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması durumunda işveren iş akdini bildirimsiz olarak feshedebilir.
Örnek verecek olursak bir firmada şoförlük kadrosuna başvuran kişinin ehliyeti olmamasına rağmen ehliyetinin olduğunu söylemesi durumudur. Bu durum ortaya çıktığı anda işveren iş akdini bildirimsiz olarak feshedebilir.
b) İşçinin İşverenin veya Ailesinin Şeref ve Namusunu Zedeleyecek Söz ya da Davranışlarda Bulunması
Kanun işçinin, işveren veya bunların aile üyelerinden herhangi birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması, veya işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması durumunda işverenin iş akdini bildirimsiz olarak feshetme hakkını tanımıştır.
c) İşçinin İşverenin Başka Bir İşçisine Cinsel Tacizde Bulunması
İşçinin işyerindeki herhangi bir işçiye cinsel tacizde bulunması durumunda işverenin iş akdini bildirimsiz olarak feshetme hakkı bulunmaktadır.
d) İşçinin İşveren veya Ailesinden Herhangi Birine Sataşmada Bulunması
İşçinin işverene veya onun ailesi üyelerinden birine veya işverenin başka işçisine sataşması durumunda işverenin iş sözleşmesini bildirimsiz olarak feshetme hakkı bulunmaktadır.
e) İşçinin Doğruluk ve Bağlılığa Uymayan Davranışlarda Bulunması
Kanun İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya çıkarmak, gibi davranışlarda bulunması durumunda işverene bildirimsiz fesih hakkı tanımıştır.
Örnek verecek olursak iş yerinde mevcut gizli bilgileri rakip firmalara vermek bu madde kapsamına girecektir. İş yerini farklı amaçlar için kullanmak, iş zamanında kişisel işlerini yapmak, işverenin bilgisi dâhilinde olmadan iş zamanında farklı bir işe yapmak, kasıtlı olarak işini yapmamak ya da yavaşlatmak, ticari sırları herhangi bir şekilde ifşa etmek, işyerine yada müşterilere ait ürün yada parayı kullanması kendi işi için kullanması bu madde kapsamında sayılacak ve işverene iş akdini bildirimsiz şekilde feshetme imkanı tanıyacaktır.
f) İşçinin İşyerinde Suç İşlemesi
İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi durumunda işveren iş akdini bildirimsiz olarak feshedebilir. Burada iki önemli husus vardır. Birincisi suçun işyerinde işlenmesi, ikincisi ise 7 günden fazla hapis cezası ile cezalandırılmasıdır. İşçi ceza alsa ve bu ceza ertelense işveren bu madde kapsamında işçinin iş akdini derhal feshedemez. İşveren bu durumda diğer maddelerdeki şartların uygunluğa bakmak zorunda kalacaktır.
g) İşçinin Devamsızlıkta Bulunması
Kanun bu bende kapsamında işçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesini bildirimsiz fesih sebebi olarak göstermiştir. Burada önemli olan kavram haklı sebebe dayanmamadır. Kanun hangi hallerin haklı sebep olduğunu açıkça belirtmemiştir. Bu durumda işçinin işe gelmemesindeki sebebin haklı olup olmadığı irdelenecektir. İşçi akrabalarından birinin ölmesi sebebiyle işe gelememişse bu durum işçinin devamsızlığı haklı bir sebeple yapılmış olacaktır. Veya işçinin eşi doğum yapmış ve işçi bu sebeple gelememişse bu durumda işçinin devamsızlığı haklı sebebe dayanır. Fakat işçi keyfi bir işi için mesela faturalarını yatırmak için devamsızlık yapıyorsa bu haklı sebep sayılmayacak ve işveren bu madde uyarınca iş akdini bildirimsiz sona erdirebilecektir.
h) İşçinin Görevini Yapmamakta Israr Etmesi
İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesini de kanun bu madde kapsamında saymıştır. Burada önemli olan husus işçinin bu konuda uyarılmasıdır. İşveren işçiyi herhangi bir biçimde uyarmadan bu madde kapsamında iş akdini bildirimsiz olarak feshedemez.
9. İşçinin İş Güvenliğini Tehlikeye Düşürmesi veya İşverene Zarar Vermesi
Kanun işçinin kendi isteği veya işi savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri kendi ücretinin otuz günlük tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması durumunda işverenin iş sözleşmesini bildirimsiz olarak feshetme hakkını tanımıştır.
Burada en önemli husus işçinin bunu kendi isteği, kusuru yada işi savsaklaması sebebiyle bu davranışı yapmış olmasıdır. Davranış sonucunda herhangi bir zarar gelmese bile işveren iş akdinin bu madde kapsamında feshedebilir. Fakat işçinin herhangi bir kusura olmadan verdiği zararlar sebebiyle iş akdi bu madde kapsamında haklı nedenle feshedilemez.
3. ZORLAYICI NEDENLER
Kanun işçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması durumunda da işverene iş akdini bildirimsiz olarak feshetme imkânı tanımıştır.
4. İŞÇİNİN GÖZALTINA ALINMASI VEYA TUTUKLANMASI
İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması nedeniyle işe devamsızlığının İş Yasası’nın 17. maddedeki ihbar sürelerini aşması durumunda işverenin iş sözleşmesini bildirimsiz olarak feshetme hakkı bulunmaktadır.
İŞVEREN BİLDİRİMSİZ FESİH HAKKINI NASIL VE HANGİ SÜREDE KULLANABİLİR
Bu durum İş Kanunu 26 Maddede düzenlenmiştir. İş akdinin işveren ve işçi tarafından bildirimsiz feshinde uygulanma süresi “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere” dayanarak sözleşmenin işveren veya işçi taraftan feshinin, taraflardan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl içinde kullanılması gerekir.Fakat kanun bu duruma bir istisna getirmiştir.Eğer işçinin olayda maddi çıkar sağlaması durumu mevcut ise bu halde bir yıllık süre kuralı uygulanmamaktadır. Süreler olayın ve olayı yapan kişinin öğrenildiği andan itibaren başlar. Olay sürekli bir halde tekrarlanıyorsa süre fiilin bitiş tarihinden itibaren başlayacaktır. Fakat olay tekrarlanırken de iş akdi bu maddeye dayanılarak feshedilebilir.
Burada dikkat edilmesi gereken diğer bir husus, kanun süreyi sadece “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere” diyerek düzenlemiştir. Diğer bildirimsiz fesih durumlarında böyle bir süre söz konusu olmayacaktır.
Sürelerin önemi “HAK DÜŞÜRÜCÜ” nitelikte olmasıdır. “Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere” dayanılarak iş akdi feshedilecekse bu sürelere muhakkak uyulmadır. Aksi halde sürelere uyulmama durumunda bu hak kullanılamaz.
f) İşçinin İşyerinde Suç İşlemesi
İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi durumunda işveren iş akdini bildirimsiz olarak feshedebilir. Burada iki önemli husus vardır. Birincisi suçun işyerinde işlenmesi, ikincisi ise 7 günden fazla hapis cezası ile cezalandırılmasıdır. İşçi ceza alsa ve bu ceza ertelense işveren bu madde kapsamında işçinin iş akdini derhal feshedemez. İşveren bu durumda diğer maddelerdeki şartların uygunluğa bakmak zorunda kalacaktır.
g) İşçinin Devamsızlıkta Bulunması
Kanun bu bende kapsamında işçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesini bildirimsiz fesih sebebi olarak göstermiştir. Burada önemli olan kavram haklı sebebe dayanmamadır. Kanun hangi hallerin haklı sebep olduğunu açıkça belirtmemiştir. Bu durumda işçinin işe gelmemesindeki sebebin haklı olup olmadığı irdelenecektir. İşçi akrabalarından birinin ölmesi sebebiyle işe gelememişse bu durum işçinin devamsızlığı haklı bir sebeple yapılmış olacaktır. Veya işçinin eşi doğum yapmış ve işçi bu sebeple gelememişse bu durumda işçinin devamsızlığı haklı sebebe dayanır. Fakat işçi keyfi bir işi için mesela faturalarını yatırmak için devamsızlık yapıyorsa bu haklı sebep sayılmayacak ve işveren bu madde uyarınca iş akdini bildirimsiz sona erdirebilecektir.
h) İşçinin Görevini Yapmamakta Israr Etmesi
İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesini de kanun bu madde kapsamında saymıştır. Burada önemli olan husus işçinin bu konuda uyarılmasıdır. İşveren işçiyi herhangi bir biçimde uyarmadan bu madde kapsamında iş akdini bildirimsiz olarak feshedemez.
9. İşçinin İş Güvenliğini Tehlikeye Düşürmesi veya İşverene Zarar Vermesi
Kanun işçinin kendi isteği veya işi savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri kendi ücretinin otuz günlük tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması durumunda işverenin iş sözleşmesini bildirimsiz olarak feshetme hakkını tanımıştır.
Burada en önemli husus işçinin bunu kendi isteği, kusuru yada işi savsaklaması sebebiyle bu davranışı yapmış olmasıdır. Davranış sonucunda herhangi bir zarar gelmese bile işveren iş akdinin bu madde kapsamında feshedebilir. Fakat işçinin herhangi bir kusura olmadan verdiği zararlar sebebiyle iş akdi bu madde kapsamında haklı nedenle feshedilemez.
3. ZORLAYICI NEDENLER
Kanun işçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması durumunda da işverene iş akdini bildirimsiz olarak feshetme imkânı tanımıştır.
4. İŞÇİNİN GÖZALTINA ALINMASI VEYA TUTUKLANMASI
İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması nedeniyle işe devamsızlığının İş Yasası’nın 17. maddedeki ihbar sürelerini aşması durumunda işverenin iş sözleşmesini bildirimsiz olarak feshetme hakkı bulunmaktadır.
İŞVEREN BİLDİRİMSİZ FESİH HAKKINI NASIL VE HANGİ SÜREDE KULLANABİLİR
Bu durum İş Kanunu 26 Maddede düzenlenmiştir. İş akdinin işveren ve işçi tarafından bildirimsiz feshinde uygulanma süresi “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere” dayanarak sözleşmenin işveren veya işçi taraftan feshinin, taraflardan birinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu diğer tarafın öğrendiği günden başlayarak altı iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl içinde kullanılması gerekir.Fakat kanun bu duruma bir istisna getirmiştir.Eğer işçinin olayda maddi çıkar sağlaması durumu mevcut ise bu halde bir yıllık süre kuralı uygulanmamaktadır. Süreler olayın ve olayı yapan kişinin öğrenildiği andan itibaren başlar. Olay sürekli bir halde tekrarlanıyorsa süre fiilin bitiş tarihinden itibaren başlayacaktır. Fakat olay tekrarlanırken de iş akdi bu maddeye dayanılarak feshedilebilir.
Burada dikkat edilmesi gereken diğer bir husus, kanun süreyi sadece “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere” diyerek düzenlemiştir. Diğer bildirimsiz fesih durumlarında böyle bir süre söz konusu olmayacaktır.
Sürelerin önemi “HAK DÜŞÜRÜCÜ” nitelikte olmasıdır. “Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere” dayanılarak iş akdi feshedilecekse bu sürelere muhakkak uyulmadır. Aksi halde sürelere uyulmama durumunda bu hak kullanılamaz.
Avukat Arif BALTACI
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Yorumunuz için teşekkür ediyorum. Yorumunuz moderatörlerimizce onaylandıktan sonra sistemde görünecektir.